Prawa autorskie i respektowanie norm społecznych

Sprawa wykorzystywania materiałów, szczególnie tych publikowanych w sieci, jest kwestią trudną do uznania przez młodzież. W rozumieniu wielu to, co upublicznione, czyli możliwe do wyszukania przez wszystkich w sieci, staje się własnością ogółu.

W codziennej pracy na lekcji można wykorzystać gotowe lekcje dotyczące mobilnego bezpieczeństwa, albo samemu zorganizować warsztaty korzystania z wolnych zasobów. Właśnie z wyszukiwaniem tych ostatnich uczniowie mają największy problem. Nie bardzo wiedzą, czym jest licencja CC, a gdy już udaje im się odszukać informacje, które wolno im wykorzystać, nie za bardzo wiedzą, jak oznaczyć źródło. Podobnie rzecz się ma z ilustracjami - ich wyszukiwanie przy pomocy Google jest łatwe, jednak nie zawsze wiadomo, czy można ich użyć, nawet na prawie cytatu. Bardzo rzadko użytkownicy oznaczają licencję przy własnych fotografiach, stąd późniejsze nieporozumienia. Jeszcze trudniej uzmysłowić uczniom działanie popularnych miejsc, w których umieszczane są dane bez zgody autorów (np. Chomikuj, CDA). Początkowo niewinne wykorzystywanie sieci p2p, współcześnie również przekracza granice prawa.

Zdjęcie opublikowane przez A. Jurkiewicza tutaj, niestety nie wiem,

 z jakiej gazety pochodzi. Czy więc wolno mi je tu umieścić?

W jaki sposób zgłębiać wraz z uczniami ten temat?


Można oczywiście sięgnąć do źródła, czyli ustawy. O wiele ciekawszym działaniem jest gruntowne przeanalizowanie dostępnych w sieci informacyjnych ikonografik i na ich podstawie zorganizowanie warsztatów, lub zaproponować uczniom quiz (link do Kahoot TUTAJ, autorka Dorota Janczak).

Uczestnictwo w programie Szkoła z Klasą 2.0 daje możliwość na bieżąco korzystania z nowych metod pracy z młodzieżą w zakresie praw autorskich. Autorzy Blogu 2.0 bardzo się starają używać prostego języka, by przekaz był komunikatywny i jasny przede wszystkim dla uczniów. Doskonale informują o kwestii sporządzania bibliografii, wykorzystywania utworów muzycznych, oraz metod wyszukiwania i oznaczania we własnej pracy grafiki. Czasami zdarza się również tak, że na zamieszczonej ilustracji znajdują się wszystkie niezbędne informacje (jak to ma miejsce na grafice umieszczonej obok) - należy to jednak do rzadkości, dlatego konieczne jest własnoręczne oznaczanie licencji (jeśli takowa jest) lub pochodzenia (jeśli autor zgadza się na umieszczanie na innych stronach). Bardzo często również sami uczniowie zabierają głos w temacie respektowania praw w internecie. Nierzadko jest to głos bardzo rzeczowy (np. TUTAJ), przynoszący mądre rozwiązania (tu informacje o Trishy Prabhu, a tutaj jej wypowiedź). Czy w mojej szkole uczymy, jak respektować normy społeczne? Myślę, że TAK.

Na potrzeby pracy z uczniami został przygotowany również poradnik:

("Źródło Internet", poradnik dla nauczycieli i nauczycielek, ŹRÓDŁO)

W kwestii norm społecznych ważne jest również, by w szkole zawsze były łatwo dostępne dla uczniów i promowane informacje o telefonach zaufania dla dzieci i młodzieży. Warto zainteresować uczniów akcjami społecznymi związanymi z ochroną praw człowieka, np. Stop Przemocy Wobec Kobiet, sprzeciw wobec przemocy domowej, lub bezpieczeństwem w sieci: Numanuma, Dzieciak i Loco.

Opracowany w szkole Kodeks 2.0, wspólnie przedyskutowany z uczniami, będzie respektowany, jeśli jego zasady będą znane i przećwiczone podczas warsztatów (np. tak jak TUTAJ).

1. Ucz się z TIK.
2. Z informacji w sieci korzystaj rozsądnie.
3. Dokonuj selekcji informacji w Internecie.
4. Szanuj prawa autorskie.
5. Czytaj netykiety.
6. BYOD (bring your own device) i korzystaj na lekcji.
7. Dbaj o kulturę słowa i polską ortografię.
8. Zapobiegaj agresji w sieci.
9. Wykorzystuj dzienniczek (komunikacja, platforma).

10. Dziel się swoją wiedzą z innymi.

20 listopada 1959 ONZ Deklaracja Praw Dziecka

równość praw każdego dziecka (zasada 1), 
prawo do warunków zapewniających wszechstronny rozwój (zasada 2), 
prawo do nazwiska i obywatelstwa (zasada 3), 
prawo do opieki nad matką i dzieckiem (zasada 4), 
obowiązek specjalnej opieki nad dzieckiem upośledzonym (zasada 5), 
znaczenie miłości, zrozumienia i opieki rodzicielskiej (zasada 6), 
prawo do nauki, rozrywek i sportu (zasada 7), 
prawo do ochrony i pomocy (zasada 8), 
obowiązek ochrony przed zaniedbaniem, okrucieństwem i wyzyskiem (zasada 9) 
prawo do ochrony przed dyskryminacją i wychowanie w duchu tolerancji (zasada 10)

od 20 listopada 1989 wchodzi w skład Konwencji o Prawach Dziecka (szczegóły tutaj)
(Słownik wiedzy obywatelskiej. Red. Adam Łopatka. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 75.)

Poniżej w prosty sposób wyjaśnione zasady dozwolonego użytku.