Bogowie i herosi - mitologia grecka

Nudne mity. Dziwne, pogmatwane, greckie perypetie archaicznych, personifikowanych sił... A może świetna zabawa w odtwarzanie dawnych relacji między bóstwami?

Po wstępnych ćwiczeniach dotyczących mitu, uczniowie klasy piątej zaczynają interpretować konkretne mityczne opowieści, ale to od nauczyciela zależy, czy ograniczy się do greckich historii, czy raczej pokaże mit jako gatunek właściwy wszelakim społecznościom.


Mity super galeria by Slidely Photo Gallery


Przygotowanie:

• analiza przykładowego mitu,
• rozumienie celu personifikacji żywiołu w micie,
• odróżnianie mitu od baśni i legendy.

Zadania: znalezienie przynajmniej trzech ciekawostek na temat przydzielonego boga lub herosa oraz ustalenie, jakie symboliczne znaczenie miał atrybut/y przypisany/e temu bogowi.

Uczniowie żywo reagują na przydzielone im postaci bogów, komentują powiązania między sobą, podpowiadają sobie nawzajem cechy danych postaci, czy co barwniejsze zdarzenia ze znanych sobie anegdot. Dla pomocy można przygotować materiały w formie plakatu, albo fiszki (tutaj). Uczniowie przygotowują się w domu.

Kolejna lekcja, to tworzenie plakatów - tablic wiedzy. Wydawać się to może zabawne, ale uczniowie mają duży problem z odwzorowywaniem grafik i schematów umieszczonych na tablicy, dlatego należy zadbać o to, by wiernie stworzyć na kartkach strukturę, by następnie można było ją wypełniać treścią. Odchodzę od przygotowywania gotowców - uczniowie bardziej się starają, gdy sami rysują tabelę lub schemat.

Tak przygotowaną matrycę należy wypełnić:znajdzie się tam ilustracja boga wraz z atrybutami, w czterech polach trzy ciekawostki i informacje o atrybucie wraz z jego omówieniem/symbolicznym wyjaśnieniem oraz najobszerniejsze okienko, przeznaczone na wpisanie w nim opinii o bogu wraz z uzasadnieniem. Uwaga: pozwalam uczniom na umieszczenie większej ilości ciekawostek - doceniam to potem.  Uprzedzam, że będę brała pod uwagę również zapis. Proszę, by ich zdania były kompletne.

Jak to ocenić: ilustracja (3p.) - ważne, że uczeń się starał, nie musi być najpiękniejsza; cztery ciekawostki (4p.) - pomniejszam, gdy zapis jest z wieloma błędami, lub zdania są błędnie skonstruowane. Opinia (3p.) - ważne jest podanie stwierdzenia oraz udowodnienie swego stanowiska danym konkretem (ocenę obniżają wszelkie ogólniki, słowa-worki, tautologie, niejasne logicznie wywody).

Co z tym zrobić później?

• krzyżówka utrwalająca,
• jesteśmy rodziną bogów - dobranie uczniów w zespoły, opowiadanie o zdarzeniu, które łączy danych bogów,
• nagranie filmu o sobie jako bogu,
• nagranie opowiadania w www.audioboom.com,
• stworzenie fanfiku z bogiem w roli głównego bohatera,
• prosta prezentacja danych bogów - gazetka ścienna, mural papierowy,
• stworzenie "jedynki" gazety pt. "Olimpijskie Wieści",
• pisanie artykułów - plotki o bogach, antyczna wersja tabloidu,
• debata na temat greckich bogów - dobrzy, czy egoistyczni i zawistni?,
• bóg, jakiego nie znacie - prezentacja historii boga (dla chętnych prowadzenie lekcji), np. Nyks, Chaos, Hypnos, Tanatos, Eter, Hemera, Momos...
• żywioł jeden a kilku bogów - porównanie wielu mitologii i podań, zestawienie różnych bogów opiekujących się tą samą dziedziną,
• przedstawienie - dzień z życia bogów,
• dawni bogowie we współczesnej kulturze (Percy Jackson, Thor...),
• Thinglink o bogu, umieszczenie pracy na blogu,
• debata - czy potrzebni nam superbohaterowie?
• opowiadanie twórcze - jestem cieniem boga,
• list oficjalny do wybranego boga,
• opis postaci/charakterystyka danego boga,
• dwie twarze bogów, np. Zeus, albo dla ambitnych/starszych uczniów fragment utworu "Prometeusz skowany" Ajschylosa (przykuwanie herosa, jego lament - porównanie z improwizacją w dziele mickiewiczowskim),
• alegoria, personifikacja, symbol - ich rola w mitach,
• bogowie w wierszach (np. Atropos).

Należy pamiętać, by nie przeładować uczniów - wiersz Kaczmarskiego "Przechadzka z Orfeuszem" nadaje się czasami dla dojrzałych gimnazjalistów, czasami nie znajdzie się ucznia szkoły średniej, który by ten tekst zrozumiał.
Od bogów łatwo można przejść do bohaterów znaczących i herosów: Ikar, Syzyf, Prometeusz, Herakles, Tezeusz, Orfeusz.
Warto zastanawiać się z uczniami, jaką rolę spełniały mity oraz jak współcześnie wykorzystuje się pojęcie mit (np. do tworzenia ideologii rasowej).

Mity spełniały następujące funkcje:

• poznawczą (wyjaśnienie niezrozumiałych zjawisk, głównie przyrodniczych, np. wulkany, trzęsienia ziemi, pioruny);
• światopoglądową (wyznaczały system wierzeń i normowały życie społeczności greckiej);
• sakralną (utrwalały wzorce obrzędowe i schematy zachowań rytualnych, np. składanie ofiar).

Do IX w. p.n.e. mity były opowieścią wygłaszaną przy akompaniamencie w formingi lub kitary przez wędrownych śpiewaków, zwanych aojdami. (Homera nazywano ociemniałym śpiewakiem, był aojdem). Można zachęcić uczniów, by nagrali teledysk na bazie fragmentu tekstu Hezjoda lub sami ułożyli tekst na temat danego boga/bogów.

Ze względu na tematykę mity dzieli się na:
1) kosmogoniczne ("kosmos"- świat) - mówiące o początku świata,
2) teogoniczne ("teos"- bóg) - mówiące o narodzinach bogów,
3) antropogeniczne ("antropos"- człowiek) - mówiące o początkach ludzkości,
4) genealogiczne - mówiące o historii rodu,
5) eschatologiczne (o przeznaczeniu człowieka i świata, o problemach śmierci i życiu pozagrobowym),
6) soteriologiczne (o zbawieniu człowieka).

Kodyfikatorami mitów greckich i rzymskich byli:

• Homer - IX-VII w. w "Iliadzie" i "Odysei"
• Hezjod - w VII-VI w.
• Pindar - V w. p.n.e.
• tragicy greccy: Ajschylos, Sofokles, Eurypides
• Wergiliusz - rzymski poeta w "Eneidzie"
• Owidiusz - (w "Przemianach" zwanych również metamorfozami)

Znaczenie mitu:
1) Mity zrodziły myśl greków oraz myśl spadkobierców greków
2) Spowodowały powstanie nowych rodzajów i gatunków literackich, były podstawowym dla nich tworzywem
3) Są źródłem frazeologizmów
2) z tematyki mitologicznej czerpią sztuki piękne, europejskie malarstwo, rzeźba (greccy rzeźbiarze: Fidiasz, Skropas, Praksyteres, Lizyp); ustalili plastyczną wizję postaci bogów, przypisywali im określone cechy fizyczne, rysy, strój oraz atrybuty (przedmioty symboliczne dla danej postaci, z którymi zawsze byli pokazywani).

Zbiorówka - atrybuty i święte zwierzęta (na podstawie Wiki Mitologia):

Zeus	piorun, tarcza Egida, orzeł
Hades	psia czapka, róg obfitości, kogut
Posejdon	trójząb, koń
Dionizos	winorośl, maski, tyrs
Atena	drzewko oliwne, sowa, zbroja
Hera	paw, granat. lilia, nieśmiertelnik
Demeter	kłos, narcyz, mak, żuraw
Apollo	muzy, lira, wół
Afrodyta	róża, mitr, muszla, gołąb
Hermes	kaduceusz, żółw, sandały skrzydlate
Hefajstos	młot, kowadło, kleszcze
Artemida	łuk, łania
Ares	miecz, pies, wilk
Hestia	pochodnia, ognisko