Stwórz sobie nową planetę, czyli przygoda z "Małym Księciem"

"O czym to mówiliśmy wczoraj? Ach, tak! Przeczytaliście lekturę? No to teraz w punktach zapiszmy plan wydarzeń. Punkt pierwszy... Pamiętajcie, w równoważnikach! Więc, punkt pierwszyyyy....." Nie. To nie jest dobry sposób na lekturę!

"Mały Książę" Antoine'a de Saint-Exupéry'ego to utwór o strukturze szkatułkowej. Poza baśniową fabułą, skrywa również w warstwie dydaktycznej pesymistyczną wizję dorosłości, symboliczne rozumienie miłości, karykaturalny opis dorastania oraz - finalnie - próbę uchwycenia momentu śmierci poprzez przewrotne ukazanie retrospekcji wizyjnej.

Z taką książką nie wolno postępować typowo. Nie można jej spowszednić uczniom, albo - co gorsza - uprościć. Oto pomysł na uchwycenie sensu warstwy odnoszącej się do cech dorosłości.

Początkiem zajęć jest graficzne przedstawienie wędrówki Małego Księcia.

Zwracam uwagę uczniom, by ową podróż narysowali w dowolny sposób. Mogą również ozdobić planety, czy dodać elementy graficzne ułatwiające im dokonywanie późniejszego ustnego streszczenia. Taka metoda pobudza kreatywność, angażuje uczniów w interpretację tekstu.

Następnym etapem lekcji jest wypisanie cech postaci poznanych przez Małego Księcia oraz elementów charakterystycznych planet, na których Książę przebywał. Uczniowie wykonują to zadanie w tabeli, jednak nie wypełniają jej w poziomie - najpierw zajmują się pierwszą kolumną.

Po wypełnieniu kolumny "Cechy" należy zastanowić się wraz z uczniami, dlaczego Mały Książę opuścił B-612. Możliwe, że jednym z powodów była jego niedojrzałość, niemożliwość zrozumienia "dojrzałej" róży. Z tego też powodu bada zachowanie dorosłych, niezmiennie jednak kwitując każdą wizytę zdaniem: "Dorośli są dziwni". Po ustaleniu intencji Księcia, uczniowie przystępują do wypełnienia drugiej kolumny.

Żądza władzy, zadufanie w sobie, umiejętność trwałego egzystowania w absurdzie, materializm, pracoholizm, zastąpienie statystyką uroku odkrywania - czy to wszystkie wady współczesnego dorosłego?

Paraboliczny utwór Exupéry'ego nie odnosi się do wszystkich współczesnych postaw ludzkich. Autor nie przewidział pojawienia się: korporacyjnego uwięzienia, uzależnienia od sieci, industrialnej ignorancji, potęgi celebrytów, czy zjawiska hejtu.

Klasę dzielę na grupy, a następnie proszę, by narysowali model planety celebryty, hejtera, cyber geeka, corpo-mana, wyrachowanego fabrykanta. Na wzór planet z lektury, tworzą również postać, która na danej planecie mieszka. Planują dialog tej osoby z przybywającym na planetę Małym Księciem. Dialog powinno kończyć stwierdzenie "Dorośli są dziwni" (nauczyciel określa limit wypowiedzi dialogowych).

Podsumowaniem zajęć może być wspólna rozmowa na temat tego, co uczniowie ukazali na swoich planetach. Elementy te kojarzone są z wadami - warto poćwiczyć nazywanie cech. We wniosku konieczne jest ustalenie, jaki był cel autora lektury.

Warto również dostrzec, że niewinne pytania Małego Księcia obnażają zakłamanie póz i ról akceptowanych przez dorosłych. Stanowią swoistą groteskową próbę sportretowania cech dorosłości.

Efekty pracy można odnieść do tematów: źródła nienawiści w sieci, krótkowzroczność zachowania człowieka w odniesieniu do przyrody, tematy ekologiczne, socjologiczne przekształcenia w obszarze wartości (bezkrytyczne podziwianie celebrytów, kryteria poszukiwania idola), uzależnienie od technologii czy mechanizacja pracy urzędniczej. Warto również wykorzystać niedawną ekranizację powieści, by poszerzyć interpretację lektury o sztuczna postawę dorosłych planujących dla swych dzieci przyszłość.

Uczniów zaciekawionych tą interpretacją tekstu warto odesłać do wypowiedzi Achillesa z "Iliady", treści fraszki J. Kochanowskiego "O żywocie ludzkim", czy pamiętnej wypowiedzi Makbeta z utworu Szekspira.
"Theatrum mundi" jako motyw obecny jest również w zachowaniach współczesnych użytkowników sieci (maskowanie się jako sposób na pozorną anonimowość), czy w próbie ucieczki od fałszu (np. w opowiadaniu O. Tokarczuk "Szafa").

Co zyskuję jako nauczyciel?

• porządkowanie fabuły,
• interpretacja tekstu,
• określanie intencji nadawcy,
• kontekst społeczny,
• wykorzystanie obserwacji z życia codziennego do powiązania treści lektury ze sprawami bieżącymi,
• symboliczne ukazanie wad,
• ćwiczenie metody zapisu dialogu,
• stylizacja,
• samodzielna praca uczniów nad zadaniem (nauczyciel - tutor).

Jak ocenić pracę grup?
Najważniejszy jest dialog (5p.), potem współpraca w zespole (2p.), następnie obrazek planety i ludzika (3p.).

Dodatkowo można ocenić stylizację językową, np. język corpo, neologizmy techno-slangu, czy postawę napastliwości, arogancji, gwałtowności, politowania ujętych w zachowaniu wykreowanych postaci. 

Należy pozwolić uczniom na swobodne korzystanie z treści lektury (papierowej lub online), jak również wyszukiwanie w internecie odpowiednich miejsc, będących wskazówkami do stworzenia wiarygodnego językowo dialogu.